Pavlos Mélas : 13 octobre jour de mémoire
13 Οκτωβρίου ημέρα μνήμης Παύλου Μελά
Pavlos Mélas (1870-1904)
Né et baptisé à Marseille
Fils de Michail Mélas le 3ème et de Eléni née Boutsina, il est né le 29 mars 1870 à Marseille, a été éduqué à Athènes. Il a grandi dans un environnement de renouveau national.
Il est entré à l’école militaire d’Evelpidon et en est sorti avec le grade de sous-lieutenant. En 1892, il a épousé Nathalia, fille du macédonien Stéphanos Dragoumis, qui a été pour lui une excellente compagne et collaboratrice.
L’aventure nationale de 1897 l’a blessé profondément. En croyant cependant que le pays retrouvera sa voie, il a réagi dans le climat de déception qui dominait, alors il a créé en Macédoine un noyau national combatif contre des projets bulgares et devient l’âme du mouvement.
Le 24 février 1904, sur ordre du gouvernement grec, il est venu en Macédoine, avec quatre autres officiers pour réunir des éléments et pour étudier personnellement la situation.
Le 10 juillet de la même année, il est revenu seul en Macédoine comme maquignon à Cozani et à Siatista, où il a organisé son premier corps d’armée. Il circulait sous le pseudonyme Mikis Zezas. Il est revenu à Athènes et est parvenu à fonder le Comité Macédonien, il est retourné pour la troisième et dernière fois en Macédoine. Il dirigeait un corps d’armée de 35 hommes, cependant substantiellement il était le chef de tous les groupes de rebelles qui agissaient sur les périphéries de Monastère et de Kastoria. Le combat était dur, parce qu’ils n’avaient pas des conducteurs expérimentés et ils ne pouvaient être approvisionnés facilement. Les pluies continues les embarrassaient beaucoup. En dehors de ceci, les autorités turques avaient été informées du passage des frontières par ce corps grec et le pourchassaient avec une importante force armée.
Mélas a commencé immédiatement à réagir contre ces forces armées. Son action a continué jusqu’au 12 août 1904. Ce jour là, Mélas se trouvait au village de Siatista, qui aujourd’hui se nomme Mélas en son honneur. Les Turcs ont encerclé le village et le poste armé de Mélas. Au bout de deux heures d’encerclement, Mélas a décidé de tenter une sortie. Mélas s’est précipité le premier et a été mortellement blessé. Il est mort le 13 octobre 1904.
La nouvelle de sa mort héroïque a bouleversé la nation grecque. Athènes est en deuil.
Sa mort a entraîné la venue en Macédoine de nombreux officiers grecs. Le combat pour la libération de la Macédoine a été organisé, il s’est étendu pour aboutir aux guerres balkaniques victorieuses (1912-1913). Mélas a été le premier héros de Macédoine au sein de la patrie grecque.
Pavlos Mélas est originaire de la famille historique de Méladon d’Epire avec des racines qui remontent à Constantinople avant la prise, entre les familles militaires et politiques les plus puissantes de Byzance, les Kefala et après d’autres, les Mélaniodon.
A Marseille, le père de Pavlos s’est occupé du commerce et il a fait fortune. Conformément à la tradition familiale, il en a disposé pour des causes nationales et sociales. De la même manière, sa mère a eu une action importante dans les mêmes secteurs.
13 Οκτωβρίου ημέρα μνήμης Παύλου Μελά
Γεννήθηκε και βαφτίστηκε στη Μασσαλία
Ο Παύλος Μελάς– 13 Οκτωβρίου 1904) ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού και πρωτεργάτης του Μακεδονικού αγώνα. Ήταν γιος του Μιχαήλ Μελά ,έμπορου σιτηρών της Μασσαλίας και μετέπειτα Δημάρχου Αθηναίων και της Ελένης Βουτσινά και είχε έξι αδέλφια, τη Μαρία, σύζυγο του Έκτορα Ρωμανού, αυλάρχη του πρίγκιπα Νικόλαου, την Άννα, σύζυγο του κτηματία Απόστολου Παπαδόπουλου, τον Γεώργιο (1866-1931), δικηγόρο και ιδιαίτερο γραμματέα του βασιλιά Κωνσταντίνου, τον Λέοντα, δικηγόρο και βουλευτή, τον Κωνσταντίνο, αξιωματικό του Ναυτικού και βουλευτή,τα οποία γεννήθηκαν στη Μασσαλία και τον Βασίλειο, αξιωματικό του στρατού και πρόεδρο της Αθηναϊκής Λέσχης.
Γεννήθηκε την 29 Μαρτίου 1870 στη Μασσαλία της Γαλλίας. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τη Βόρεια Ήπειρο. Σπούδασε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων απ' όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού το 1891. Συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το 1900 Μακεδονικό κομιτάτο για την εμψύχωση του απογοητευμένου ελληνικού πληθυσμού της Μακεδονίας και σε αντίδραση στη δράση των Βουλγάρων κομιτατζήδων. Στις 18 Αυγούστου 1904 ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, επικεφαλής σώματος εκ 35 μόλις ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους και εισήλθε ένοπλα στα Μακεδονικά εδάφη με την εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού και στις μικρότερες ομάδες που δρούσαν εν τω μεταξύ στη περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς. Παρά τις συνεχείς διώξεις του Οθωμανικού στρατού ο Παύλος Μελάς άρχισε ν΄ αποδεκατίζει τις βουλγαρικές ομάδες με βάση τα χωριά Λιγκοβάνη και Λίχυβο. Όμως στις 13 Οκτωβρίου 1904 βρισκόμενος στα Στάτιστα και προδοθείς από την βουλγάρικη συμμορία του Μήτρου Βλάχου περικυκλώθηκε από Τουρκικό απόσπασμα 150 ανδρών. Μετά από δίωρη λυσσαλέα μάχη διέταξε αιφνίδια έξοδο τεθείς επικεφαλής των ανδρών του . Στην επιχείρηση αυτή τραυματίσθηκε θανάσιμα στην οσφυϊκή χώρα και πέθανε μετά από μισή ώρα στα χέρια του φιλου του, Γεώργιο Στρατινάκη. Η τελευταία του φράση πριν ξεψυχήσει ήταν: "Βούλγαρος να μη μείνει.Αρχικά ο νεκρός θάφτηκε από τους χωρικούς έξω από τη Στάτιστα ενώ οι Τούρκοι δεν γνώριζαν την ταυτότητά του. Αργότερα οι Τουρκικές Αρχές της Θεσσαλονίκης θέλησαν να βρουν το πτώμα ώστε να το χρησιμοποιήσουν ως απόδειξη της Ελληνικής επέμβασης σε Τουρκική επικράτεια. Έτσι, ενώ ο Ντίνας έκανε την εκταφή εμφανίστηκε Τουρκικός στρατός. Τότε έκοψε βιαστικά το κεφάλι του νεκρού και έφυγε. Το κεφάλι τάφηκε μπροστά στην Ωραία Πύλη του Ναού της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Πισοδέρι ενώ οι Τούρκοι πήραν το ακέφαλο σώμα και το πήγαν στην Καστοριά για αναγνώριση. Ο Μητροπολίτης Γερμανός Καραβαγγέλης, που γνώριζε τα πάντα, κατάφερε να του δοθεί το σώμα το οποίο και τάφηκε στο παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών.
Μετά το θάνατο του η δράση των Ελληνικών δυνάμεων εγινε πιο έντονη, περιορίζοντας τη δράση των Βούλγαρων Κομιτατζήδων, και επιτυγχάνοντας την ένωση Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας με την Ελλάδα. Σήμερα, το όνομα του Παύλου Μελά φέρει προς τιμή του το χωριό Στάτιστα ενώ πλήθος προτομών του στολίζουν πλατείες πόλεων μεταξύ των οποίων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, την Κοζάνη και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.
Ο Παύλος Μελάς θεωρείται σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα, και πολλά προσωπικά του αντικείμενα εκτίθενται τώρα στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης και στο μουσείο Παύλος Μελάς στην Καστοριά.